U posljednjih nekoliko godina, broj frilensera u Crnoj Gori je u stalnom porastu, ali tačan broj nije poznat jer ne postoji zvanična evidencija o njima. Mnogima pojam „frilenser“ nije sasvim jasan, ali gotovo svi znaju za nekoga ko „sjedi i radi od kuće preko kompjutera“. U suštini, radi se o ljudima koji žive u Crnoj Gori, a rade za strano tržište – na primjer, programeri, tutori stranih jezika ili oni koji pružaju usluge logistike za transport i selidbe u inostranstvu. Ukratko, to su obični poslovi, ali sa neobičnim načinom rada.
S druge strane, digitalni nomadi su ustvari frilensri iz inostranstva koji dolaze da žive i rade iz Crnu Gore. Drugim riječima, to su ljudi koji dolaze iz inostranstva, donose solidnu zaradu i troše je u našoj zemlji, što ih čini veoma poželjnim gostima. Upravo zbog toga mnoge zemlje, uključujući Crnu Goru, nastoje da ih privuku. Crna Gora se visoko kotira na listi atraktivnih destinacija za digitalne nomade, a glavni razlozi za to su njene prirodne ljepote i povoljni uslovi za život.
U ovom blogu bavićemo se ovim dvjema grupama – frilenserima i digitalnim nomadima. Istražićemo načine njihovog poslovanja, kao i opcije koje su im na raspolaganju kako bi izabrali ono što im najviše odgovara.
Digitalni nomadi
Crna Gora je, prema VisaGuide Digital Nomad indeksu, treća najbolje rangirana destinacija za digitalne nomade širom svijeta, odmah iza Španije i Ujedinjenih Arapskih Emirata (UAE).
U Crnoj Gori izdate su 653 dozvole za privremeni boravak digitalnih nomada, pokazuju podaci Ministarstva unutrašnjih poslova (MUP). Dolazak digitalnih nomada u Crnu Goru olakšan je stupanjem na snagu izmjena Zakona o strancima, u avgustu 2022. godine, kojima je predviđeno izdavanje vize D za digitalne nomade.
Da bi stekli status digitalnog nomada u Crnoj Gori, potrebno je ispuniti određene uslove i obezbijedite odgovarajuću dokumentaciju:
- Ugovor o radu
- Dokaz o sredstvima za izdržavanje
- Potvrda poslodavca
- Kopija svih stranica pasoša
- Dokaz o osiguranju
- Potvrda da niste osuđivani
- Ugovor o zakupu stana
- Izvod strane firme za koju radite
Dozvola za digitalnog nomada izdaje se na period do dvije godine. Nakon isteka, može se produžiti još dvije godine, ali nakon toga moraa se napustiti Crnu Gora na najmanje šest mjeseci prije nego što podnesete novi zahtjev.
Digitalnom nomadu u Crnoj Gori mogu se, radi spajanja porodice, pridružiti članovi uže porodice.
Što se tiče poreza, digitalni nomadi u Crnoj Gori imaju određene finansijske beneficije:
- Oslobođenje od plaćanja doprinosa: lice koje ostvari dohodak po osnovu ličnih primanja ili samostalne djelatnosti od poslodavca koji nije registrovan u Crnoj Gori, na osnovu stečenog statusa digitalnog nomada u skladu sa zakonom kojim se uređuje boravak i rad stranaca.
- Oslobađanje od poreza na dohodak: lice koje ostvari dohodak po osnovu ličnih primanja ili samostalne djelatnosti od poslodavca koji nije registrovan u Crnoj Gori, na osnovu stečenog statusa digitalnog nomada u skladu sa zakonom kojim se uređuje boravak i rad stranaca.
Važno je napomenuti da ako lice-digitalni nomad odluči da osnuje firmu ili da se registruje kao preduzetnik u Crnoj Gori, automatski gubite status digitalnog nomada.
Frilenseri
Kao što raste broj digitalnih nomada tako neprestano raste i broj frilensera u Crnoj Gori, ali ih zakonodavstvo za razliku od digitalnih nomada slabo prepoznaje. Oni se jedino pominju u Zakonu o inovacionim djelatnostima, što može izazvati zabunu, jer se frilenserii uglavnom bave „običnim“ djelatnostima poput programiranja, tutorstva, novinarstva i slično. Te djelatnosti definitivno ne spadaju u inovacije. Nedostatak odgovarajuće zakonske regulative stoga nudi više opcija za oporezivanje.
Prva opcija pojavila se od 2025. godine, kada su usvojene izmjene i dopune Zakona o porezu na dohodak fizičkih lica, kojima je dodato oporezivanje prihoda ostvarenih putem interneta i video igara (gejming).
Druga opcija bila bi oporezivanje kao prihodi od samostalne djelatnosti, ali ni Pravilnik o prihodima od samostalne djelatnosti, ne prepoznaje jasno frilensere, tj. njihove specifične djelatnosti. S druge strane, taj isti pravilnik prepoznaje zanate poput krojača, mrežara, tkača, kapadžija, vodeničara, kovača i mlinara, što djeluje malo apsurdno.
Treća opcija je osnivanje društva s ograničenom odgovornošću (DOO).
U nastavku ćemo razmotriti sve ove opcije, pa krenimo redom.
1. Prihod preko interneta
Od 01.01.2025. stupile su na snagu izmjene Zakona o porezu na dohodak fizičkih lica, koje u članu 37o navode da se prihodi ostvareni putem interneta smatraju prihodima od obavljanja djelatnosti preko interneta (nije detaljnije precizirano).
Prema članu 37p, rashodi po osnovu obavljanja djelatnosti putem interneta priznaju se u visini od 15% ostvarenih prihoda putem interneta. Porez se obračunava po stopi od 15% na oporezivi prihod, a plaća se istovremeno sa podnošenjem godišnje poreske prijave.
U praksi, ako frilenser tokom 12 meseci ostvari prihod od 14.999 evra, priznati rashodi iznose 15% tog iznosa, odnosno 2.249,85 evra. Oporezivi iznos bio bi tada 12.749,15 evra. Na taj iznos obračunava se porez od 15%, što iznosi 1.912,37 evra, uz prirez od 13% (zavisno od opštine), što je približno 248,60 evra. Ukupni iznos poreza i prireza iznosi oko 2.160,97 evra.
Ovo znači da će frilenseri platiti porez i prirez, ali neće plaćati doprinose, te samim tim neće imati ista prava kao da imaju ugovor o radu ili da plaćaju doprinose na prihod od samostalne djelatnosti.
2. Prihod od samostalne djelatnosti
Prihod od samostalne djelatnosti reguliše Zakon o porezu na dohodak fizičkih lica koji kaže sledeće:
Poreski obveznik poreza na dohodak je rezidentno, odnosno nerezidentno fizičko lice koje ostvari dohodak iz izvora utvrđenih ovim zakonom.
Rezidentno fizičko lice (u nastavku teksta: rezident), u smislu ovog zakona, je fizičko lice koje:
–na teritoriji Crne Gore ima prebivalište ili centar poslovnih i životnih interesa;
–boravi na teritoriji Crne Gore više od 183 dana u poreskoj godini.
Kao što smo već kazali Pravilnik o samostalnim djelatnostima prepoznaje razne djelatnosti, kao na primjer: krojači, mrežari, tkači, kapadžije, grnčari, vodeničari, vunovlačari, kovači, mlinari, opančari, i samim tim te djelatnosti i mnoge druge koje se nalaze u pravilniku, te se tretiraju u skladu sa tabelom koja je data ispod teksta.
Ono što je zanimljivo je da se u pravilniku ne nalaze intelektualne usluge koje se danas nude preko interneta (od držanja časova stranih jezika do programera), pa se samim tim one oporezuju malo drugačije (prihod od samostalne djelatnosti), slično kao i na primjer, advokati.
Prihodom od obavljanja samostalne djelatnosti smatra se prihod ostvaren od:
Osnovne djelatnosti – prihod od privredne djelatnosti, slobodnih zanimanja (profesionalne djelatnosti fizičkih lica koja su po tom osnovu osiguranici obaveznog socijalnog osiguranja, u skladu sa propisima koji uređuju obavezno socijalno osiguranje), profesionalnih i intelektualnih usluga, koje su osnovna djelatnost poreskog obveznika koji je upisan u registar kod nadležnog organa ili organizacije.
Povremene samostalne djelatnosti – smatra se prihod od povremene samostalne djelatnosti koja nije osnovna djelatnost poreskog obveznika, a koju povremeno obavlja radi ostvarivanja prihoda. To uključuje prihode ostvarene na osnovu ugovora o djelu ili drugog vida angažmana koji ima za predmet samostalnu izradu ili popravku određene stvari, te samostalno izvršenje određenog fizičkog ili intelektualnog posla.
Doprinosi se u tom slučaju obračunavaju prema Zakonu o doprinosima za obavezno socijalno osiguranje. Osnovica za obračun doprinosa zavisi od planiranog ili ostvarenog godišnjeg prometa:
– Do 9.000 €: 60% prosječne mjesečne zarade u Crnoj Gori.
– Do 15.000 €: 100% prosječne mjesečne zarade.
– Preko 15.000 €: 150% prosječne mjesečne zarade.
Recimo da je frilenser ostvario prihod od 14.999 evra za 2024. godinu, prema podacima Monstata, prosječna bruto zarada za 2024. godinu iznosila je 1.083 €.
Ukupan iznos doprinosa je 11% (10% za PIO + 1% za nezaposlenost).
Primjer obračuna za promet od 9.000 do 15.000 €:
1.083 € x 100% = 1.083 €
1.083 € x 11% = 119,13 € mjesečno.
Što znači da bi platio godišnje 1.429,56 € za doprinose.
Dok se porez obračunava:
- 9% na iznos oporezivog dohotka od 8.400,01€ do 12.000,00€,
- 15% na iznos oporezivog dohotka od 12.000,01€;
Što znači ako je oporezivi iznos 10.000 € ( 1429,56 trošak za doprinose + 3569,44 ostali troškovi), iznos do 8.400 € oporezuje se sa 0%, a sve preko toga do 12.000 € sa 9%, što u ovom slučaju znači 1.600 € x 9% = 144 €, plus prirez od 13% (zavisno od opštine), što je približno 18,72 €.
Sve ovo znači da ukupni porez i doprinosi u ovom slučaju iznose 1.592,28 €.
3. Prihod ostvaren preko DOO
Prema članu 263 Zakona o privrednim društvima, društvo sa ograničenom odgovornošću (DOO) je privredno društvo koje osniva jedno ili više pravnih ili fizičkih lica, ulažući novčana ili nenovčana sredstva radi obavljanja djelatnosti pod zajedničkim nazivom. Tako dolazimo do opcija broj tri što bi u ovom slučaju frilenser bi bio osnivač i izvršni direktor privrednog društva.
Osnivači DOO su dužni da utvrde iznos osnovnog kapitala, koji ne može biti manji od 1 euro. Fizička ili pravna lica koja osnivaju DOO odgovaraju za obaveze društva do visine svojih uloga.
Poreske stope
Poreske stope za pravna lica su progresivne, a iznose:
1. do 100.000,00 eura: 9%;
2. od 100.000,01 eura do 1.500.000,00 eura: 9.000,00 eura + 12% na iznos preko 100.000,01 eura;
3. preko 1.500.000,01 eura: 177.000,00 eura + 15% na iznos preko 1.500.000,01 eura.
Pretpostavimo da privredno društvo ima jednog zaposlenog koji je ujedno i osnivač i izvršni direktor. Takođe, pretpostavimo da je to lice sklopilo ugovor o radu sa srednjom stručnom spremom, pri čemu minimalna neto plata iznosi 600 eura.
U tom slučaju, ukupna bruto plata iznosi 678,23 eura, od čega je neto 600 eura (prijava na puno radno vrijeme 40h nedeljno), a porezi i doprinosi koji se plaćaju državi 78,23 eura. Ukupan trošak u ovom slučaju godišnje iznosi 7.200 eura neto i 938,76 eura porezi i doprinosi za godinu dana. Neto platu osnivač uplaćuje sam sebi na bankovni račun, a poreze i doprinose plaća državi. Troškovi bruto plate iznose 8.138,76 eura.
Kada bi, recimo, i ostali troškovi iznosili kao u prethodnom primjeru 3569,44, dolazimo do toga da su ukupni troškovi sa neto platom i porezima i doprinosima 11 708,2 eura, pa bi dobit u ovom slučaju iznosila 3290,8 i porez na dobit u ovom slučaju 296,17 eura, a u slučaju podizanja dobiti platio bi se i porez na dividendu 15 % ili 449,19 i prirez 58.39 . Što znači da bi ukupni porezi i doprinosi u ovom slučaju iznosili 1742,51 eura.
Zaključak
Što se tiče digitalnih nomada, situacija je jasna: zakon ih prepoznaje i nudi im povoljne uslove za boravak u zemlji.
S druge strane, zakon ne prepoznaje jasno frilensere, pa smo zato razmotrili tri opcije za njihovo legalno poslovanje i plaćanje poreza, zato napravićemo jedan jednostavan i pregledan prikaz u obliku tabele kako bismo lakše saželi i uporedili sve relevantne informacije. Nakon toga, detaljno ćemo analizirati i razmotriti prednosti i mane svake od ponuđenih opcija.
| Prihod ostvaren: | Doprinosi | Prirez, porez | Ukupan trošak | Obaveza vođenja poslovnih knjiga |
| 1. preko interneta | / | 2160.97 | 2160.97 | NE |
| 2 .od samostalne djelatnosti | 1429.56 | 162.72 | 1592.28 | DA |
| 3. DOO | 938.76 | 803.75 | 1742.51 | DA |
Opcija 1: Prihod ostvaren preko interneta
Prednosti: Ne postoji obaveza vođenja poslovnih knjiga, samim tim nema ulaznih i izlaznih faktura i nema papirologije. Ne postoje ograničenja za iznos oporezivanja; princip je isti za 14.999 i za 1.499.999 evra.
Mane: Visok iznos poreza, ne plaćaju se doprinosi, te samim tim ne postoje ni prava koja su garantovana ugovorom o radu.
Opcija 2: Prihod od samostalne djelatnosti
Prednosti: U ovom slučaju, najniži troškovi.
Mane: Odgovara se ličnom imovinom, obavezno je vođenje poslovnih knjiga, poreske stope su progresivne i zavise od iznosa. Iako se plaćaju doprinosi, nisu garantovana sva prava kao kod ugovora o radu, na primjer, uslovi u slučaju bolovanja.
Opcija 3: Prihodi ostvareni preko DOO
Prednosti: Najbolja pravna zaštita, i za poslovanje i za prava zaposlenog. Odgovara se isključivo osnivačkim kapitalom, koji obično iznosi 1 euro, a poreske stope su povoljne.
Mane: Ukupni troškovi poreza su za nijansu veći od iznosa poreza kod samostalne djelatnosti, zato je važno napomenuti da u u slučaju većih iznosa (preko 15.000 evra) ova opcija najpogodnija.
Na osnovu ovog pregleda jasno je da ne postoji jedna najbolja opcija, već ona koja najviše odgovara vašem poslovanju. To zavisi od mnogo faktora, kao što su dužina djelovanja, planirani prihodi, pa i da li planirate jednog dana ići u penziju. Takođe važno je napomenuti da je ovo samo ogledna analiza, i da se stope oporezivanja progresivne pa je zato je najbolje napraviti detaljnu analizu na osnovu vaših podataka. U svakom slučaju, nadam se da smo vam ovim blogom pomogli da razmišljate u tom pravcu, a za sva pitanja stojimo vam na raspolaganju.
